Foto: Vian Gast
Op 16 december 2017 is in het Archeon begonnen met de restauratie van de zes Romeinse Zwammerdamschepen. Deze unieke collectie vaartuigen, bestaande uit drie kano’s en drie vrachtschepen, is in de periode 1971 – 1974 opgegraven in de haven van het Romeinse limesfort Nigrum Pullum, het huidige Zwammerdam. Nu, na ruim 40 jaar, is het eindelijk gelukt om de partijen en financiën bij elkaar te krijgen om deze Rijks Maritieme Erfgoed Collectie Romeinse Zwammerdamschepen in zijn geheel te restaureren en tentoon te stellen in het nieuw te bouwen Nationaal Romeinse Scheepvaartmuseum Archeon. Het project duurt vijf jaar.
Museumpark Archeon is in de winter dicht, maar in de restauratiewerf (gevestigd in het solarium van het Romeinse badhuis in het Archeon) wordt hard doorgewerkt en zo was het, bij uitzondering, toch mogelijk om een persoonlijke rondleiding te krijgen van Tom Hazenberg. Zijn archeologisch adviesbureau, Hazenberg Archeologie, werkt samen met de Provincie Zuid-Holland, Gemeente Alphen aan den Rijn en Archeon aan dit project. De Zwammerdamschepen zijn met de destijds beste beschikbare middelen en kennis opgegraven, beschreven, in stukken gezaagd, geconserveerd en in containers opgeborgen. Het weer in elkaar zetten is dus een behoorlijke puzzel. Gelukkig zijn er in de afgelopen jaren vergelijkbare Romeinse schepen gevonden bij De Meern en in Woerden. Deze zijn grondig bestudeerd en de opgedane kennis komt nu zeer van pas bij het opknappen van de Zwammerdamschepen. Het eerste schip dat weer in elkaar zal worden gezet is de Zwammerdam 2, een vrachtschip van 22 meter lang. Hiertoe is een stalen frame in de restauratiewerf gezet, en hieromheen zullen de 1000 stukjes balk, hout en spijkers waaruit de Zwammerdam 2 nu bestaat, weer tot één geheel in elkaar gezet worden. In fasen weliswaar, want het frame is geen 22 meter lang, want dat past niet in de restauratiewerf.
Dit project zal niet alleen een schat aan informatie opleveren over Romeinse scheepsbouw en de restauratie daarvan, maar zal ons ook veel vertellen over het leven in de Rijndelta en in het bijzonder over de Nedergermaanse Limes in Zuid-Holland. De Rijn was niet alleen een barrière die de noordgrens van het Romeinse Rijk bepaalde, maar ook een drukbevaren waterweg die transport en handel, militaire bevoorrading, verovering en verdediging en contacten en culturele uitwisseling mogelijk maakte.
Na Tom’s boeiende uitleg over het project en alles wat ermee samenhangt, zijn we naar het Limesbezoekerscentrum NIGRVM PVLLVM gereden (Spoorlaan 19, Zwammerdam). Op deze plaats lag vroeger het Romeinse fort Nigrum Pullum, zijn haven en de vicus. Tegenwoordig is er de zorginstelling Ipse de Bruggen gevestigd waar op de begane grond het bezoekerscentrum en ook het grand café De Haven te vinden is. Hier zijn in vitrines de mooiste vondsten te zien van de opgravingen van Nigrum Pullum uit de periode 1968-1974, en op posters informatie over het fort en zijn omgeving. Er liggen ook mooie modellen van de Zwammerdamschepen. Resten van het fort en een toegangspoort liggen buiten op het terrein.
Dit was een zeer interessante en leerzame dag. We hopen binnenkort een excursie te organiseren naar Castellum Hoge Woerd om het Romeinse schip De Meern 1 te zien, en naar Woerden om daar een boottochtje te maken met de Per Mare ad Laurium, een replica van de Meern 1.
De Deelnemers. Vian zelf staat er niet op (foto: Vian Gast)
Alle links samengevat:
De zwammerdamschepen terug naar de regio
Tekst en Foto’s: Via Gast
