Lynx in het Castellum!

In 2001 en 2002 werden de overblijfselen van een Romeins fort blootgelegd in Alphen aan den Rijn: Castellum Albaniana. Dit fort was gelegen langs de oude Rijn, die in die tijd een machtige en zeer brede rivier was. Dit fort werd eeuwenlang gebruikt door de Romeinen (41 AD – 275 AD). Tussen de botten van dieren uit de omringende grachten werden resten van lynx botten gevonden. De lynx is niet inheems in Nederland, maar kan dit wel zijn geweest. Dit dier zou zonder meer ook door de Romeinen naar de Limes-regio kunnen zijn gebracht; de Romeinen sleepten wel meer wilde dieren van de ene naar de andere plaats in het uitgestrekte rijk. Maar evengoed kan het dier ook in de directe omgeving van het castellum zijn gevangen.

We hebben een project uitgevoerd om de botten te bestuderen en daarmee ten eerste zeker te stellen dat het om een lynx gaat en ten tweede om aan de weet te komen waar deze lynx vandaan kwam. Dit type werk wordt ook wel bioarcheologie genoemd: het gebruik van biologische kennis om archeologische vragen te beantwoorden. We hebben in dit onderzoek het DNA van lynxen uit heel Europa vergeleken met het DNA dat wij in de botten gevonden hebben. Ook hebben we (soms zeer oude) skeletresten van lynxen gebruikt die we gevonden hebben langs de Nederlandse kust, bijvoorbeeld op de Zandmotor bij Den Haag. De Noordzee, die tienduizend jaar gelegen nog droog lag, is een belangrijke vindplaats voor botten van dieren die uitgestorven zijn of gewoon niet meer voorkomen in Nederland. Het onderzoek wees uit dat deze lynx wel eens uit Zuid-Frankrijk afkomstig kan zijn geweest; andere gegevens in de studie konden dat niet ondersteunen, maar evenmin ontkrachten. Wel weten we dat de moerasachtige omgeving in het westen van Nederland zeker geen leefomgeving was voor de lynx, die zich veel prettiger voelt in hoger gelegen, heuvelachtig terrein. Dit kan dus betekenen dat het dier inderdaad van verder weg afkomstig was en door de Romeinen hierheen gebracht is. De botten zijn binnenkort weer te vinden in het Archeologisch depot Zuid-Holland in Alphen aan den Rijn. Als je meer wilt weten over dit onderzoek, dan is het originele artikel hier te vinden.

Tekst: Ivo Horn, Hogeschool Leiden / Naturalis Biodiversity Center